Op het JTC is vandaag de vlag halfstok gegaan.
In Frankrijk is een docent vermoord, onze collega Samuel Paty. Afschuwelijk... We leven mee met zijn familie. We leven mee met al onze collega’s aan zijn school en in heel Frankrijk, waar veel van hen in angst zitten bij de vraag of dit vaker kan gebeuren. We voelen ook in Nederland druk, soms zelfs onveiligheid. Dit terwijl scholen plaatsen van veiligheid horen te zijn: voorwaarde voor leren zijn veiligheid, respect, vrijheid van denken en uiten, samen sprekend ontdekken en verkennen.
Bedreiging van docenten is onacceptabel – van onze docenten blijf je af. Zij hebben recht op veiligheid, bescherming – zij zijn degenen die onze volgende generatie helpt beter te functioneren dan de huidige. We gaan op onze scholen niet buigen voor dwang of dreiging. We gaan niet ons studieprogramma aanpassen, we gaan niet aan zelfcensuur doen – dat leidt geen twijfel. Elke docent heeft de volle vrijheid om op elk moment alle middelen te gebruiken om zijn leerstof aan te bieden. Vrijheid van meningsuiting is een heel belangrijk leerdoel, én een heel belangrijk instrument om leerdoelen te bereiken.
De manier waarop je vrijheid gebruikt is óók een belangrijk leerdoel. Respect tonen voor de overtuiging van andere mensen zónder je te laten inperken in je eigen vrijheid - het is een heel ingewikkeld onderwerp. Als we zélf de menselijke waarden en normen verliezen terwijl we denken die tegen de radicalisering van anderen te verdedigen, dan krijgen de radicale elementen in onze samenleving alsnog hun zin – en die radicale elementen zitten in álle godsdiensten en álle ideologieën.
Hoe gaat het JTC hiermee om?
In het lesprogramma op het JTC komen alle onderwerpen aan de orde, ook de onderwerpen die soms voor individuen of bevolkingsgroepen gevoelig zijn. Dus óók Holocaust, seksuele identiteit en voorlichting, politionele acties, slavernij en de manier waarop daar in Nederland aan is verdiend, racisme en discriminatie, milieu en klimaatcrisis, evolutie, sociale ongelijkheid en de oorzaken daarvan, en nog heel veel meer moeilijke thema’s. Moeilijke thema’s zijn belangrijk om over leren en over te spreken – dat is de manier waarop wij mensen leren.
Alle onderwerpen worden behandeld. Ze worden door onze deskundige docenten duidelijk, feitelijk, eerlijk en respectvol besproken. Dus óók als een leerling thuis inhoudelijk anders over onderwerpen heeft geleerd, als een leerling het lastig vindt om erover te praten, als een leerling dingen hoort of ziet die ze misschien liever niet willen horen of zien. Daarover is geen discussie: dit is de leerstof, dit zijn de feiten – de docent bepaalt als professional hoe hij ze bespreekt, inclusief leermaterialen zoals bijvoorbeeld cartoons.
Wie daar een probleem mee heeft, kan komen praten met de rector – hij zal dan duidelijk uitleggen dat de school hierop niet inlevert.
Vrijheid van meningsuiting is een groot en belangrijk goed - grondwettelijk vastgelegd en onopgeefbaar. Mensen mogen hun gedachten en gevoelens uiten. Geen twijfel over mogelijk.
Het gebruik van een vrijheid geeft ook verantwoordelijkheid. Vrijheid van meningsuiting is niet: het recht om andere mensen zo hard mogelijk te kwetsen. Alle mensen hebben gevoeligheden, die horen bij ons mens-zijn. Een openbare school heeft een grote verscheidenheid aan leerlingen mét hun verscheidenheid aan gevoeligheden. Als rector ben ik ervan overtuigd dat deze verscheidenheid een rijkdom van onze school is – een kracht om de écht waardevolle dingen voor het leven te leren.
Leren omgaan met ‘vrijheid van meningsuiting’ én tegelijk ‘respectvol omgaan met elkaars gevoeligheden’ is daarom een belangrijk thema. Het is een burgerschaps-vaardigheid, nodig om goed te functioneren in een complexe maatschappij. Het omvat incasseren dat anderen soms iets zeggen of doen dat je kwetst. Het omvat óók rekening houden met anderen in de dingen die je zegt en doet. Het omvat óók met elkaar spreken over de wrijving daartussen.
Eerlijk gezegd: wij beperken op het JTC de vrijheid om te roepen wat je wilt. Aan niemand wordt een ziekte toegewenst – dat vinden wij pesten. Niemands seksuele oriëntatie wordt kwetsend gebruikt – dat vinden wij pesten. Niemands godsdienstige gevoeligheden worden kwetsend gebruikt – dat vinden wij pesten. Niemands afkomst, beroep van ouders, maatschappelijke status, standpunten worden kwetsend gebruikt – dat vinden wij pesten.
Wij zijn professionals. Wij behandelen álle lastige onderwerpen en doen dat met alle instrumenten die onze docenten willen gebruiken. Wij kunnen dat respectvol, zodat onze leerlingen leren wat er moet worden geleerd. Vrijheid van meningsuiting staat centraal in ons onderwijs, als recht én in de respectvolle manier waarop wij hem gebruiken.